Από τη Γη στη Σελήνη: Το χρονικό ενός μεγάλου ταξιδιού

Πριν από 48 χρό­νια πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε ένα από τα μεγα­λύ­τε­ρα τεχνο­λο­γι­κά επι­τεύγ­μα­τα του ανθρώ­που: η επαν­δρω­μέ­νη επί­σκε­ψη ανθρώ­πων στον φυσι­κό μας δορυ­φό­ρο. Στην ανάρ­τη­ση αυτή παρου­σιά­ζε­ται, σε συνέ­χειες, μία συμπυ­κνω­μέ­νη περι­γρα­φή της μεγά­λης αυτής προ­σπά­θειας με απο­σπά­σμα­τα από τον Οδη­γό της Παρά­στα­σης του Ευγε­νι­δεί­ου Πλα­νη­τα­ρί­ου που είχε τίτλο “Από τη Γη στη Σελή­νη” (Διο­νύ­σης Σιμό­που­λος και Αλέ­ξης Δελη­βο­ριάς, Αθή­να: Ίδρυ­μα Ευγε­νί­δου, 2007, 148 σελ.).

Η παρου­σί­α­ση αυτή απο­τε­λεί πόνη­μα των κ.κ. Διο­νύ­ση Σιμό­που­λου και Αλέ­ξη Δελη­βο­ριά, δημο­σιευ­μέ­νο στον προ­σω­πι­κό λογα­ρια­σμό του κ. Σιμό­που­λου στο facebook.

Περιε­χό­με­να

1. Τα πρώ­τα βήμα­τα: Από τη Γη στη Σελή­νη 1
2. Θρί­αμ­βος και τρα­γω­δία: Από τη Γη στη Σελή­νη 2
3. Από τη φαντα­σία στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα: Από τη Γη στη Σελή­νη 3
4. Αρχές λει­τουρ­γί­ας των πυραύ­λων: Από τη Γη στη Σελή­νη 4
5. Η εξέ­λι­ξη της πυραυ­λι­κής: Από τη Γη στη Σελή­νη 5
6. Η κατάρ­ρι­ψη ενός μύθου: Από τη Γη στη Σελή­νη 6
7. Ο δρό­μος προς τη Σελή­νη: Από τη Γη στη Σελή­νη 7
8. Συνά­ντη­ση σε σελη­νια­κή τρο­χιά: Από τη Γη στη Σελή­νη 8
9. Στα πρό­θυ­ρα της Σελή­νης: Από τη Γη στη Σελή­νη 9
10. Απόλ­λων 8 — Στα πρό­θυ­ρα της Σελή­νης: Από τη Γη στη Σελή­νη 10
11. Απόλ­λων 9 & 10 — Τελευ­ταί­ες δοκι­μές: Από τη Γη στη Σελή­νη 11
12. Απόλ­λων 11 — Μικρό βήμα, γιγά­ντιο άλμα: Από τη Γη στη Σελή­νη 12

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ: AΠΟ ΤΗ ΓΗ ΣΤΗ ΣΕΛΗΝΗ 1

Η “Ιστο­ρία Δυο Πόλε­ων” είναι αναμ­φι­σβή­τη­τα ένα από τα καλύ­τε­ρα έργα της παγκό­σμιας λογο­τε­χνί­ας. Ο συγ­γρα­φέ­ας του Κάρο­λος Ντί­κενς αρχί­ζει το κλα­σι­κό του αυτό έργο με δύο απλές φρά­σεις: “Ήταν η καλύ­τε­ρη των επο­χών. Ήταν η χει­ρό­τε­ρη των επο­χών”. Και είναι δύο φρά­σεις που αρμό­ζουν από­λυ­τα στη δεκα­ε­τία του ’60. Στη δεκα­ε­τία που είδε την κλι­μά­κω­ση ενός πολύ­νε­κρου πολέ­μου στις ζού­γκλες του Βιετ­νάμ, και την πραγ­μα­το­ποί­η­ση των ονεί­ρων της ανθρω­πό­τη­τας να περ­πα­τή­σει στην επι­φά­νεια ενός άλλου κόσμου.

Για­τί πράγ­μα­τι, πριν από 48 χρό­νια, στις 20 Ιου­λί­ου 1969, οι αστρο­ναύ­τες του «Απόλ­λω­να 11» έγι­ναν οι πρώ­τοι άνθρω­ποι που περ­πά­τη­σαν στην επι­φά­νεια του γει­το­νι­κού μας δορυ­φό­ρου, τη Σελή­νη. Τα επό­με­να τρία χρό­νια, από το 1969 ως το 1972, ολό­κλη­ρη η ανθρω­πό­τη­τα παρα­κο­λού­θη­σε από τις οθό­νες των τηλε­ο­ρά­σε­ων την μεγα­λύ­τε­ρη εξε­ρεύ­νη­ση στην ανθρώ­πι­νη ιστο­ρία. Με την βοή­θεια εκα­το­ντά­δων χιλιά­δων επι­στη­μό­νων, μηχα­νι­κών, και τεχνι­κών, 27 συνο­λι­κά αστρο­ναύ­τες περι­φέρ­θη­καν γύρω από τον φυσι­κό δορυ­φό­ρο της Γης, ενώ 12 απ’ αυτούς περ­πά­τη­σαν και εξε­ρεύ­νη­σαν 6 δια­φο­ρε­τι­κές περιο­χές της επι­φά­νειας της Σελή­νης.

Η αρχι­κή έξα­ψη της μεγά­λης αυτής περι­πέ­τειας του ανθρώ­που έχει πια περά­σει. Οι συσκευ­ές των τηλε­ο­ρά­σε­ων έπα­ψαν να δεί­χνουν τους αστρο­ναύ­τες να κινού­νται πάνω στο ηλιό­λου­στο Σελη­νια­κό πανό­ρα­μα. Και όμως εδώ, πάνω στη Γή, οι επι­στή­μο­νες συνε­χί­ζουν να μελε­τούν ακό­μη και σήμε­ρα τον απέ­ρα­ντο θησαυ­ρό γνώ­σε­ων που μας έφε­ραν οι αστρο­ναύ­τες του προ­γράμ­μα­τος Απόλ­λων. Ήταν όμως μία μελέ­τη που άρχι­σε πολύ νωρί­τε­ρα, αφού ένας από τους κύριους αντι­κει­με­νι­κούς σκο­πούς του ανθρώ­που ήταν ανέ­κα­θεν η συνε­χής επι­θυ­μία μας να ξεφύ­γου­με από τα δεσμά της Γης και να επι­σκε­φτού­με κάπο­τε τον γει­το­νι­κό μας δορυ­φό­ρο.

Στον δρό­μο μας για τη Σελή­νη πολ­λοί ήσαν αυτοί που βοή­θη­σαν να γίνει το όρα­μα πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, με πρώ­τον απ’ όλους έναν δάσκα­λο από τη Ρωσία. Γεν­νη­μέ­νος έναν αιώ­να πριν από την εκτό­ξευ­ση του πρώ­του Σοβιε­τι­κού δορυ­φό­ρου, ο Κων­στα­ντίν Τσιολ­κόβ­σκυ αφιέ­ρω­σε τη ζωή του στον υπο­λο­γι­σμό της πτή­σε­ως πυραύ­λων και στον τρό­πο επι­τεύ­ξε­ως δια­πλα­νη­τι­κών εξε­ρευ­νή­σε­ων. Μια παι­δι­κή αρρώ­στια τον κατα­δί­κα­σε να περά­σει τη ζωή του σ’ έναν κόσμο σιω­πής. Η έλλει­ψη όμως της ακο­ής δεν τον εμπό­δι­σε να ορα­μα­τι­στεί δια­στη­μό­πλοια, δια­στη­μι­κά ταξί­δια, δια­στη­μι­κούς σταθ­μούς και την ανά­γκη δια­στη­μι­κών σκα­φάν­δρων για τους κοσμο­ναύ­τες και πολ­λα­πλών ορό­φων για τους δια­στη­μι­κούς πυραύ­λους.

Την ίδια περί­που περί­ο­δο στην Αμε­ρι­κή ο αμε­ρι­κα­νός φυσι­κός Ρόμπερτ Γκό­νταρ έκα­νε την θεω­ρία πρά­ξη. Πει­ρα­μα­τί­στη­κε με δεκά­δες πυραύ­λους, ενώ μερι­κοί τον θεω­ρού­σαν τρε­λό. Ο Γκό­νταρ όμως γνώ­ρι­ζε ότι μόνο ένας πύραυ­λος που θα κινού­νταν με υγρά καύ­σι­μα και οξυ­γό­νο θα μπο­ρού­σε να λει­τουρ­γή­σει στο κενό του δια­στή­μα­τος. Τα παρά­πο­να των γει­τό­νων του στη Μασα­χου­σέ­τη τον ανά­γκα­σαν να μετα­φερ­θεί στο Νέο Μεξι­κό όπου συνέ­χι­σε την εργα­σία του φτιά­χνο­ντας όλο και πιο μεγά­λους και καλύ­τε­ρους πυραύ­λους με έδρες εκτό­ξευ­σης και έλεγ­χο της πτή­σης τους.

Στη Γερ­μα­νία ο Χέρ­μαν Όμπερθ ανα­δεί­χτη­κε σε ηγε­τι­κή φυσιο­γνω­μία στην ανά­πτυ­ξη της πυραυ­λι­κής. Το πρώ­το βιβλίο του Όμπερθ στο θέμα, που εκδό­θη­κε το 1923, δημιούρ­γη­σε πολύ μεγά­λο ενδια­φέ­ρον και προ­σέλ­κυ­σε μερι­κούς νέους μηχα­νι­κούς να αρχί­σουν, σε ιδιω­τι­κή βάση, διά­φο­ρους πει­ρα­μα­τι­σμούς. Οι πρω­το­πό­ροι αυτοί της πυραυ­λι­κής ήταν πραγ­μα­τι­κοί ορα­μα­τι­στές για την ειρη­νι­κή χρή­ση των πυραυ­λι­κών τους συστη­μά­των. Δεν συνέ­βαι­νε όμως το ίδιο και στη Γερ­μα­νία του Χίτλερ. Στη διάρ­κεια του Δεύ­τε­ρου Παγκό­σμιου Πολέ­μου οι Γερ­μα­νοί ανά­πτυ­ξαν τους πυραύ­λους V‑2 τους οποί­ους όμως χρη­σι­μο­ποί­η­σαν σαν όπλα κατα­στρο­φής των συμ­μα­χι­κών πόλε­ων.

Ο θρί­αμ­βος πάντως της έναρ­ξης της δια­στη­μι­κής επο­χής ανή­κει στους Σοβιε­τι­κούς. Από την μυστι­κή τους βάση στο Καζακ­στάν ένας πύραυ­λος «Βοστόκ» ξεκί­νη­σε στις 4 Οκτω­βρί­ου 1957 για το πρώ­το του ταξί­δι στο διά­στη­μα όπου έθε­σε σε τρο­χιά γύρω από τη Γη τον «Σπούτ­νικ 1». Ο πλα­νή­της μας είχε πια τον πρώ­το του τεχνη­τό δορυ­φό­ρο. Ένα μήνα αργό­τε­ρα τοπο­θε­τή­θη­κε ένας ακό­μη δορυ­φό­ρος, έξη φορές βαρύ­τε­ρος, με επι­βά­τη του μία σκυ­λί­τσα, την Λάι­κα.

Οι αμε­ρι­κα­νοί ακο­λού­θη­σαν με απο­τυ­χία που τους ανά­γκα­σε να ψάξουν για έναν νέο σχε­δια­στή τον οποίο βρή­καν στο πρό­σω­πο του Βέρ­νερ φον Μπρά­ουν και ο οποί­ος στα επό­με­να 25 χρό­νια έγι­νε ο κύριος μοχλός του αμε­ρι­κα­νι­κού δια­στη­μι­κού προ­γράμ­μα­τος. Έτσι τέσ­σε­ρις μήνες μετά το «Σπούτ­νικ 1» εκτο­ξεύ­τη­κε ο πολύ μικρό­τε­ρος και ελα­φρύ­τε­ρος πρώ­τος αμε­ρι­κα­νι­κός δορυ­φό­ρος, ο «Εξε­ρευ­νη­τής 1». Ένας αγώ­νας δρό­μου άρχι­σε τότε ανά­με­σα στην Σοβιε­τι­κή Ένω­ση και τις Ηνω­μέ­νες Πολι­τεί­ες.

Στο μετα­ξύ, και με μεγά­λη μυστι­κό­τη­τα, οι Σοβιε­τι­κοί προ­ε­τοί­μα­ζαν ένα άλλο όχη­μα που θα μετέ­φε­ρε τον πρώ­το άνθρω­πο στο διά­στη­μα. Θα εκτο­ξεύ­ο­νταν με έναν ισχυ­ρό­τα­το νέο πύραυ­λο «Βοστόκ» και θα επαν­δρώ­νο­νταν από έναν επί­λε­κτο μιας μικρής ομά­δας πιλό­των. Τελι­κά ο κλή­ρος έπε­σε στον Γιού­ρι Γκα­γκά­ριν ένα πιλό­το δοκι­μα­στι­κών πτή­σε­ων της Σοβιε­τι­κής Αερο­πο­ρί­ας. Το 1961 βρι­σκό­μα­σταν στη μέση του ψυχρού πολέ­μου. Και καθώς ο γιγά­ντιος πύραυ­λος «Βοστόκ» κατα­σκευά­ζο­νταν οι Σοβιε­τι­κοί ήλπι­ζαν να πετύ­χουν μιαν ακό­μη προ­πα­γαν­δι­στι­κή νίκη αφού ο αγώ­νας δρό­μου γιά το διά­στη­μα είχε μετα­τρα­πεί σ’ έναν αγώ­να της ανα­το­λής ενά­ντια στη δύση.

Στις 12 Απρι­λί­ου 1961 ο Γκα­γκά­ριν δεν θα μπο­ρού­σε να ήταν πιο ήρε­μος. Στη βάση εκτό­ξευ­σης όμως τα πράγ­μα­τα ήσαν ένα τερά­στιο τρε­λο­κο­μείο. Οι αμε­ρι­κά­νοι είχαν ήδη ανα­κοι­νώ­σει ότι η δική τους προ­σπά­θεια θα γίνο­νταν τον Μάιο και οι Σοβιε­τι­κοί ήθε­λαν να είναι πρώ­τοι. Έτσι την ημέ­ρα εκεί­νη ο Γιού­ρι Γκα­γκά­ριν ξεκί­νη­σε για το ραντε­βού του με την ιστο­ρία. Αν απο­τύγ­χα­νε ο κόσμος ίσως να μην το μάθαι­νε ποτέ.

Από την αρχή της δημιουρ­γί­ας του ψυχή του Σοβιε­τι­κού δια­στη­μι­κού προ­γράμ­μα­τος ήταν ένας πραγ­μα­τι­κά ιδιο­φυ­ής μηχα­νι­κός ονό­μα­τι Σερ­γκέι Κορο­λυόφ. Το Βοστόκ ήταν δικής του επι­νό­η­σης και απο­τε­λού­νταν από τέσ­σε­ρις πυραύ­λους και 33 μηχα­νές προ­ώ­θη­σης. Ο στό­χος της κάψου­λας του Γκα­γκά­ριν (η οποία βρί­σκο­νταν στην κορυ­φή του πυραύ­λου και έμοια­ζε με μια σφαί­ρα που θα τοπο­θε­τού­νταν στο διά­στη­μα καθώς ο πύραυ­λος απο­χω­ρί­ζο­νταν απ’ αυτήν) ήταν μία μόνο τρο­χιά. Ο Γκα­γκά­ριν έφτα­σε τελι­κά στο διά­στη­μα και ο κόσμος έμει­νε άναυ­δος.

Μετά από 23 ημέ­ρες ήρθε η απά­ντη­ση των Αμε­ρι­κα­νών. Ο μικρο­σκο­πι­κός πύραυ­λος Ρέν­τστο­ουν μετέ­φε­ρε στο διά­στη­μα τον Άλαν Σέπαρντ σε μια υπο­τρο­χια­κή πτή­ση διάρ­κειας 15 λεπτών. Πικα­ρι­σμέ­νος από την πρω­το­πο­ρία των Σοβιε­τι­κών ο Αμε­ρι­κα­νός Πρό­ε­δρος Κέν­νε­ντυ ανα­κοί­νω­σε ότι η Αμε­ρι­κή θα τοπο­θε­τού­σε έναν άνθρω­πο στη Σελή­νη πριν από το τέλος της δεκα­ε­τί­ας του 1960. Οι Σοβιε­τι­κοί απά­ντη­σαν με την εκτό­ξευ­ση της πρώ­της γυναί­κας στο διά­στη­μα: της Βαλε­ντί­νας Τερέ­σκο­βα. Αλλά και οι αμε­ρι­κα­νοί είχαν πλέ­ον πάρει το βάπτι­σμα του δια­στή­μα­τος. Στις 16 Μαΐ­ου 1963 έγι­νε η τελευ­ταία προ­σθα­λάσ­σω­ση του προ­γράμ­μα­τος Μέρ­κιου­ρυ ενώ δύο χρό­νια αργό­τε­ρα θα ακο­λου­θού­σε το πρό­γραμ­μα Τζέ­μι­νι με δύο αστρο­ναύ­τες σε κάθε πτή­ση.

Και πάλι όμως οι Σοβιε­τι­κοί προη­γή­θη­καν αφού στρί­μω­ξαν τρεις κοσμο­ναύ­τες σε ένα δια­στη­μό­πλοιο που ήταν κατα­σκευα­σμέ­νο για δύο. Η έλλει­ψη χώρου ήταν τόσο μεγά­λη ώστε ανα­γκά­στη­καν να πετά­ξουν χωρίς δια­στη­μι­κά σκά­φαν­δρα ή εκτο­ξευ­τή­ρια καθί­σμα­τα στην πρώ­τη πτή­ση του προ­γράμ­μα­τος «Βοσκ­χόντ». Μερι­κούς μήνες αργό­τε­ρα, λίγο πριν από την πτή­ση του πρώ­του Τζέ­μι­νι, ο Αλε­ξέι Λεό­νοφ στις 18 Μαρ­τί­ου 1965, έγι­νε ο πρώ­τος άνθρω­πος που “περ­πά­τη­σε” στο διά­στη­μα. Οι Σοβιε­τι­κοί είχαν για μιαν ακό­μη φορά προη­γη­θεί.

Τα σήμα­τα των απο­στο­λών «Απόλ­λων».

Ο Ρώσος δάσκα­λος Κων­στα­ντίν Τσιολ­κοβ­σκυ, πρω­το­πό­ρος του Δια­στή­μα­τος.

Οι 12 αστρο­ναύ­τες που περ­πά­τη­σαν στην επι­φά­νεια της Σελή­νης 1969–1972.

Ο Αμε­ρι­κα­νός καθη­γη­τής Ρόμπερτ Γκό­νταρ.

Ο Γερ­μα­νός μηχα­νι­κός Χέρ­μαν Όμπερθ.

Ο πρώ­τος τεχνη­τός δορυ­φό­ρος “Σπούτνικ1” (Σοβιε­τι­κή Ένω­ση).

Η Λάι­κα στον “Σπούτ­νικ 2”.

Ο Ρώσος Γιού­ρι Γκα­γκά­ριν, ο πρώ­τος άνθρω­πος στο Διά­στη­μα.

Ο πρώ­τος Αμε­ρι­κα­νι­κός δορυ­φό­ρος “Εξε­ρευ­νη­τής 1”.

Το δια­στη­μό­πλοιο του Γκα­γκά­ριν “Βοστόκ 1”.

Ο Γκα­γκά­ριν με τον Ρώσο μηχα­νι­κό Σερ­γκέι Κορο­λυόφ, η ψυχή και το μυα­λό του Σοβιε­τι­κού Δια­στη­μι­κού προ­γράμ­μα­τος.

Ο πρώ­τος Αμε­ρι­κα­νός στο Διά­στη­μα Άλαν Σέπαρντ και το δια­στη­μό­πλοιό του.

Ο πύραυ­λος Ρέν­τστο­ουν του πρώ­του επαν­δρω­μέ­νου Αμε­ρι­κα­νι­κού προ­γράμ­μα­τος “Μέρ­κιου­ρυ”.

Η πρώ­τη γυναί­κα στο Διά­στη­μα, Βαλε­ντί­να Τερέ­σκο­βα, Σοβιε­τι­κή Ένω­ση.

Ο πρώ­τος περί­πα­τος στο Διά­στη­μα από τον Ρώσο κοσμο­ναύ­τη Αλε­ξέι Λεό­νοφ.