Από τη Γη στη Σελήνη: Το χρονικό ενός μεγάλου ταξιδιού

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΥΡΑΥΛΙΚΗΣ: ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ ΣΤΗ ΣΕΛΗΝΗ 5

Η προ­σπά­θεια του ανθρώ­που να πετά­ξει στο Διά­στη­μα χάνε­ται στα βάθη των αιώ­νων, κρυμ­μέ­νη στους μύθους των λαών όλου του κόσμου. Ένας από τους ωραιό­τε­ρους μάλι­στα είναι ο γνω­στός σε όλους μας μύθος του Ίκα­ρου και του Δαί­δα­λου. Λιγό­τε­ρο γνω­στός είναι ένας άλλος μύθος που ξεπή­δη­σε μέσα από τη λαϊ­κή παρά­δο­ση της Κίνας στις αρχές του 16ου αιώ­να, ο οποί­ος αφη­γεί­ται την ιστο­ρία του αξιω­μα­τού­χου Wan Hoo που κατα­σκεύ­α­σε μια ιπτά­με­νη μηχα­νή, τοπο­θε­τώ­ντας 47 ρου­κέ­τες κάτω από ένα κάθι­σμα το οποίο είχε στη­ρί­ξει μετα­ξύ δύο ορι­ζό­ντιων δοκών. Δυστυ­χώς αυτή η πρώ­τη προ­σπά­θεια του Κινέ­ζου Ίκα­ρου να υπερ­νι­κή­σει την δύνα­μη της βαρύ­τη­τας έμελ­λε να είναι και η τελευ­ταία του, αφού, όπως μας λέει ο ίδιος μύθος, με μια τερά­στια έκρη­ξη λάμ­ψης, φλό­γας και θορύ­βου ο γεν­ναί­ος Κινέ­ζος αξιω­μα­τού­χος εξα­φα­νί­στη­κε από προ­σώ­που Γης. Πότε όμως κατα­σκευά­στη­καν οι πρώ­τες ρου­κέ­τες;

Από την επο­χή του Γαλι­λαί­ου και ύστε­ρα, η εξέ­λι­ξη των ιδε­ών στις φυσι­κές επι­στή­μες απέ­δει­ξε ότι τις περισ­σό­τε­ρες φορές η βασι­κή επι­στη­μο­νι­κή έρευ­να είναι αυτή που καθο­δη­γεί τις τεχνο­λο­γι­κές εξε­λί­ξεις. Η ανά­πτυ­ξη των ρου­κε­τών αντί­θε­τα ακο­λού­θη­σε ανά­δρο­μη πορεία, αφού το πρώ­το βήμα στη μακραί­ω­νη εξε­λι­κτι­κή πορεία, που οδή­γη­σε στη κατα­σκευή των σύγ­χρο­νων γιγά­ντιων πυραύ­λων, οι οποί­οι μετέ­φε­ραν τον πρώ­το άνθρω­πο στο Διά­στη­μα, είχε ήδη γίνει ίσως και 2.000 χρό­νια νωρί­τε­ρα με την ανα­κά­λυ­ψη της πυρί­τι­δας από τους Κινέ­ζους. Ανα­μει­γνύ­ο­ντας νίτρο, θείο και καρ­βου­νό­σκο­νη, Κινέ­ζοι μονα­χοί κατά­φε­ραν να παρα­σκευά­σουν ένα εκρη­κτι­κό μείγ­μα το οποίο χρη­σι­μο­ποιού­σαν στις θρη­σκευ­τι­κές τελε­τές λατρεί­ας των αρχέ­γο­νων θεο­τή­των τους. Αυτά τα πρώ­τα βαρε­λό­τα, οι πρό­δρο­μοι των σύγ­χρο­νων πυρο­τε­χνη­μά­των που στο­λί­ζουν σε κάθε επέ­τειο και γιορ­τή τον νυχτε­ρι­νό μας ουρα­νό, εξε­λί­χθη­καν με τη πάρο­δο των αιώ­νων στη πρώ­τη μορ­φή ρου­κε­τών, οι οποί­ες χρη­σι­μο­ποιού­σαν πυρί­τι­δα, δηλα­δή στε­ρεά καύ­σι­μα, για την προ­ώ­θη­σή τους και προη­γή­θη­καν χρο­νι­κά κατά πολύ από τις θεω­ρη­τι­κές βάσεις της πυραυ­λι­κής προ­ώ­θη­σης, όπως δια­μορ­φώ­θη­καν αρχι­κά από τον Νεύ­τω­να και εν συνε­χεία από τους 4 πατέ­ρες της σύγ­χρο­νης πυραυ­λι­κής επι­στή­μης.

Αν και δεν είναι απο­λύ­τως γνω­στό πότε ακρι­βώς εμφα­νί­στη­καν στην ιστο­ρία αυτές οι πρώ­ι­μες μορ­φές πυραύ­λων, οι πρώ­τες μαρ­τυ­ρί­ες χρη­σι­μο­ποί­η­σής τους ως όπλο σε πολε­μι­κές συρ­ρά­ξεις εμφα­νί­ζο­νται μετα­ξύ 10ου και 12ου αιώ­να. Στη διάρ­κεια του 13ου αιώ­να αυτά τα πρω­τό­γο­να αυτο­προ­ω­θού­με­να βλή­μα­τα πυρί­τι­δας βελ­τιώ­θη­καν και, σύμ­φω­να με τις πρώ­τες ιστο­ρι­κά τεκ­μη­ριω­μέ­νες μαρ­τυ­ρί­ες, χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν το 1232 από τους Κινέ­ζους στην Κάι-Φονγκ για να απο­κρού­σουν τους Μογ­γό­λους πολιορ­κη­τές. Με το πέρας του 13ου αιώ­να οι στρα­τοί της Ιαπω­νί­ας, της Ιάβας, της Κορέ­ας και της Ινδί­ας είχαν ήδη, απ’ ό,τι φαί­νε­ται, απο­κτή­σει εκτε­τα­μέ­νες γνώ­σεις για να αρχί­σουν να τα χρη­σι­μο­ποιούν, εισά­γο­ντας μάλι­στα ρου­κε­το­φό­ρα τάγ­μα­τα στις τάξεις τους.

Οι από­ψεις των ιστο­ρι­κών για το πώς και πότε άρχι­σε να χρη­σι­μο­ποιεί­ται η πυρί­τι­δα και οι ρου­κέ­τες στην Ευρώ­πη διί­στα­νται. Σύμ­φω­να με ορι­σμέ­νους, η χρή­ση τους εξα­πλώ­θη­κε προς δυσμάς ακο­λου­θώ­ντας την εισβο­λή των Μογ­γο­λι­κών ορδών στην Κεντρι­κή Ευρώ­πη το 1240, ενώ το νέο αυτό όπλο υιο­θε­τή­θη­κε και από τους Άρα­βες, όταν αντι­με­τώ­πι­σαν τους Μογ­γό­λους στην εισβο­λή και κατά­λη­ψη της Βαγδά­της το 1258. Άλλοι ιστο­ρι­κοί, πάλι, συνη­γο­ρούν υπέρ της άπο­ψης ότι οι γνώ­σεις για τη παρα­σκευή και χρή­ση της πυρί­τι­δας και των ρου­κε­τών μετα­φέρ­θη­καν στην Ευρώ­πη από εμπό­ρους που ακο­λου­θού­σαν το δρό­μο του μετα­ξιού, και εξα­πλώ­θη­καν δυτι­κά από τη Κίνα, αρχι­κά προς την Μέση Ανα­το­λή και από εκεί στην Ευρώ­πη. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η παρά­ξε­νη αυτή σκό­νη και οι δυνα­τό­τη­τες που προ­σφέ­ρει εντυ­πω­σί­α­σαν όπως ήταν ανα­με­νό­με­νο τους Ευρω­παί­ους αρκε­τά ώστε να αρχί­σουν και οι ίδιοι τις έρευ­νες για την βελ­τί­ω­σή τους.

Ο Φρα­γκι­σκα­νός μονα­χός Roger Bacon (1214−1294), για παρά­δειγ­μα, δημο­σί­ευ­σε γύρω στο 1260 βελ­τιω­μέ­νη φόρ­μου­λα παρα­σκευ­ής πυρί­τι­δας. Σ’ όλη τη διάρ­κεια του 14ου αιώ­να η έρευ­να για την βελ­τί­ω­ση της πυρί­τι­δας και της προ­ώ­θη­σης των ρου­κε­τών συνε­χί­στη­καν, ενώ εμφα­νί­στη­καν συγ­χρό­νως και τα πρώ­τα σχέ­δια εκτό­ξευ­σης ρου­κε­τών από σωλή­νες. Καθώς η κατα­σκευή και οι πει­ρα­μα­τι­σμοί για την βελ­τί­ω­ση των ρου­κε­τών διευ­ρύν­θη­καν, η χρη­σι­μο­ποί­η­σή τους στις πολε­μι­κές συρ­ρά­ξεις που ακο­λού­θη­σαν εξα­πλώ­θη­κε σημα­ντι­κά. Στη διάρ­κεια του 17ου και 18ου αιώ­να κάλυ­πταν το μεγα­λύ­τε­ρο τμή­μα της Ευρώ­πης και της Ασί­ας, ενώ με αφορ­μή τον Πόλε­μο του 1812 μετα­ξύ Αμε­ρι­κής και Βρε­τα­νί­ας μετα­φέρ­θη­καν από τους Βρε­τα­νούς στην άλλη πλευ­ρά του Ατλα­ντι­κού, όπου και χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν λίγα χρό­νια αργό­τε­ρα στην διάρ­κεια του Εμφυ­λί­ου πολέ­μου.

Παρό­λα αυτά, αν και γεω­γρα­φι­κά η εξά­πλω­ση των ρου­κε­τών κάλυ­ψε λίγο ως πολύ σχε­δόν ολό­κλη­ρη την υφή­λιο, η χρή­ση τους όχι μόνο παρέ­με­νε περιο­ρι­σμέ­νη, αλλά άρχι­σε στα­δια­κά να απο­σύ­ρε­ται από τα πεδία των μαχών εξαι­τί­ας της πολύ μεγα­λύ­τε­ρης εμβέ­λειας, ευθυ­βο­λί­ας και απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τας του πυρο­βο­λι­κού. Οι επι­στή­μο­νες και οι ερευ­νη­τές δεν έπα­ψαν ωστό­σο να ασχο­λού­νται με την βελ­τί­ω­σή τους. Την περί­ο­δο εκεί­νη εμφα­νί­στη­καν και οι πρώ­τες «εναλ­λα­κτι­κές» εφαρ­μο­γές των ρου­κε­τών ως μέσα σημα­το­δό­τη­σης και φωτι­σμού, ως ναυα­γο­σω­στι­κά μέσα και ως προ­ω­θη­τή­ρες για τα καμά­κια των φαλαι­νο­θη­ρι­κών. Με τη δύση του 19ου αιώ­να αυτή η πρώ­ι­μη και μακραί­ω­νη περί­ο­δος της εξέ­λι­ξης των πυραύ­λων έσβη­σε ορι­στι­κά, για να δώσει σιγά-σιγά την θέση της στις επα­να­στα­τι­κές εξε­λί­ξεις που οδή­γη­σαν στην αυγή της δια­στη­μι­κής επο­χής, χάρη στις εμπνευ­σμέ­νες προ­σπά­θειες των σύγ­χρο­νων πρω­το­πό­ρων της επι­στή­μης της πυραυ­λι­κής: του Tsiolkovsky, του Goddard, του Oberth και του Esnault-Pelterie.

Ανα­μει­γνύ­ο­ντας νίτρο, θείο και καρ­βου­νό­σκο­νη, Κινέ­ζοι μονα­χοί κατά­φε­ραν να παρα­σκευά­σουν ένα εκρη­κτι­κό μείγ­μα το οποίο χρη­σι­μο­ποιού­σαν στις θρη­σκευ­τι­κές τελε­τές λατρεί­ας των αρχέ­γο­νων θεο­τή­των τους. Αυτά τα πρώ­τα βαρε­λό­τα, οι πρό­δρο­μοι των σύγ­χρο­νων πυρο­τε­χνη­μά­των που στο­λί­ζουν σε κάθε επέ­τειο και γιορ­τή τον νυχτε­ρι­νό μας ουρα­νό, εξε­λί­χθη­καν με τη πάρο­δο των αιώ­νων στη πρώ­τη μορ­φή ρου­κε­τών, οι οποί­ες χρη­σι­μο­ποιού­σαν πυρί­τι­δα, δηλα­δή στε­ρεά καύ­σι­μα, για την προ­ώ­θη­σή τους και προη­γή­θη­καν χρο­νι­κά κατά πολύ από τις θεω­ρη­τι­κές βάσεις της πυραυ­λι­κής προ­ώ­θη­σης

Η προ­σπά­θεια του ανθρώ­που να πετά­ξει στο Διά­στη­μα χάνε­ται στα βάθη των αιώ­νων, κρυμ­μέ­νη στους μύθους των λαών όλου του κόσμου. Ένας από τους ωραιό­τε­ρους μάλι­στα είναι ο γνω­στός σε όλους μας μύθος του Ίκα­ρου και του Δαί­δα­λου.

Ένας άλλος μύθος που ξεπή­δη­σε μέσα από τη λαϊ­κή παρά­δο­ση της Κίνας στις αρχές του 16ου αιώ­να, ο οποί­ος αφη­γεί­ται την ιστο­ρία του αξιω­μα­τού­χου Wan Hoo που κατα­σκεύ­α­σε μια ιπτά­με­νη μηχα­νή, τοπο­θε­τώ­ντας 47 ρου­κέ­τες κάτω από ένα κάθι­σμα το οποίο είχε στη­ρί­ξει μετα­ξύ δύο ορι­ζό­ντιων δοκών. Δυστυ­χώς αυτή η πρώ­τη προ­σπά­θεια του Κινέ­ζου Ίκα­ρου να υπερ­νι­κή­σει την δύνα­μη της βαρύ­τη­τας έμελ­λε να είναι και η τελευ­ταία του, αφού, όπως μας λέει ο ίδιος μύθος, με μια τερά­στια έκρη­ξη λάμ­ψης, φλό­γας και θορύ­βου ο γεν­ναί­ος Κινέ­ζος αξιω­μα­τού­χος εξα­φα­νί­στη­κε από προ­σώ­που Γης.

Αν και δεν είναι απο­λύ­τως γνω­στό πότε ακρι­βώς εμφα­νί­στη­καν στην ιστο­ρία οι πρώ­ι­μες μορ­φές πυραύ­λων, οι πρώ­τες μαρ­τυ­ρί­ες χρη­σι­μο­ποί­η­σής τους ως όπλο σε πολε­μι­κές συρ­ρά­ξεις εμφα­νί­ζο­νται μετα­ξύ 10ου και 12ου αιώ­να.

Στη διάρ­κεια του 13ου αιώ­να τα πρω­τό­γο­να αυτο­προ­ω­θού­με­να βλή­μα­τα πυρί­τι­δας βελ­τιώ­θη­καν και, σύμ­φω­να με τις πρώ­τες ιστο­ρι­κά τεκ­μη­ριω­μέ­νες μαρ­τυ­ρί­ες, χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν το 1232 από τους Κινέ­ζους στην Κάι-Φονγκ για να απο­κρού­σουν τους Μογ­γό­λους πολιορ­κη­τές.

Καθώς η κατα­σκευή και οι πει­ρα­μα­τι­σμοί για την βελ­τί­ω­ση των ρου­κε­τών διευ­ρύν­θη­καν, η χρη­σι­μο­ποί­η­σή τους στις πολε­μι­κές συρ­ρά­ξεις που ακο­λού­θη­σαν εξα­πλώ­θη­κε σημα­ντι­κά.

Στη διάρ­κεια του 17ου και 18ου αιώ­να κάλυ­πταν το μεγα­λύ­τε­ρο τμή­μα της Ευρώ­πης και της Ασί­ας, ενώ με αφορ­μή τον Πόλε­μο του 1812 μετα­ξύ Αμε­ρι­κής και Βρε­τα­νί­ας μετα­φέρ­θη­καν από τους Βρε­τα­νούς στην άλλη πλευ­ρά του Ατλα­ντι­κού, όπου και χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν λίγα χρό­νια αργό­τε­ρα στην διάρ­κεια του Εμφυ­λί­ου πολέ­μου.

Στη διάρ­κεια του 17ου και 18ου αιώ­να κάλυ­πταν το μεγα­λύ­τε­ρο τμή­μα της Ευρώ­πης και της Ασί­ας, ενώ με αφορ­μή τον Πόλε­μο του 1812 μετα­ξύ Αμε­ρι­κής και Βρε­τα­νί­ας μετα­φέρ­θη­καν από τους Βρε­τα­νούς στην άλλη πλευ­ρά του Ατλα­ντι­κού, όπου και χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν λίγα χρό­νια αργό­τε­ρα στην διάρ­κεια του Εμφυ­λί­ου πολέ­μου.

Στη διάρ­κεια του 17ου και 18ου αιώ­να κάλυ­πταν το μεγα­λύ­τε­ρο τμή­μα της Ευρώ­πης και της Ασί­ας, ενώ με αφορ­μή τον Πόλε­μο του 1812 μετα­ξύ Αμε­ρι­κής και Βρε­τα­νί­ας μετα­φέρ­θη­καν από τους Βρε­τα­νούς στην άλλη πλευ­ρά του Ατλα­ντι­κού, όπου και χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν λίγα χρό­νια αργό­τε­ρα στην διάρ­κεια του Εμφυ­λί­ου πολέ­μου.

Με τη δύση του 19ου αιώ­να η πρώ­ι­μη και μακραί­ω­νη περί­ο­δος της εξέ­λι­ξης των πυραύ­λων έσβη­σε ορι­στι­κά, για να δώσει σιγά-σιγά την θέση της στις επα­να­στα­τι­κές εξε­λί­ξεις που οδή­γη­σαν στην αυγή της δια­στη­μι­κής επο­χής, χάρη στις εμπνευ­σμέ­νες προ­σπά­θειες των σύγ­χρο­νων πρω­το­πό­ρων της επι­στή­μης της πυραυ­λι­κής: του Tsiolkovsky, του Goddard, του Oberth και του Esnault-Pelterie.