Από τη Γη στη Σελήνη: Το χρονικό ενός μεγάλου ταξιδιού

Η ΚΑΤΑΡΡΙΨΗ ΕΝΟΣ ΜΥΘΟΥ: ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ ΣΤΗ ΣΕΛΗΝΗ 6

Από τη πρώ­τη στιγ­μή που οι μακρι­νοί μας πρό­γο­νοι στά­θη­καν στα δύο τους πόδια και αντί­κρι­σαν το εντυ­πω­σια­κό πανό­ρα­μα του νυχτε­ρι­νού ένα­στρου ουρα­νού, η Σελή­νη αιχ­μα­λώ­τι­σε τη φαντα­σία τους. Όπως και σε κάθε άλλο φυσι­κό φαι­νό­με­νο που αδυ­να­τού­σαν να κατα­νο­ή­σουν ή να ερμη­νεύ­σουν έτσι και στη Σελή­νη προ­σέ­δω­σαν αρχι­κά μυστι­κι­στι­κές ιδιό­τη­τες και τη λάτρε­ψαν ως θεό­τη­τα. Η απαρ­χή των επι­στη­μών, η προ­σπά­θεια δηλα­δή να ερμη­νευ­τεί αυτός ο «εξαί­σιος νέος κόσμος» με ορθο­λο­γι­κό τρό­πο, απαλ­λαγ­μέ­νο από θρη­σκευ­τι­κές δοξα­σί­ες και ανα­γω­γή σε υπερ­φυ­σι­κά φαι­νό­με­να, απο­τυ­πώ­θη­κε για πρώ­τη φορά στην ιστο­ρία με την εμφά­νι­ση των φυσι­κών φιλο­σό­φων της Ιωνί­ας.

Με το πέρα­σμα των αιώ­νων, καθώς οι επι­στη­μο­νι­κές γνώ­σεις αυξά­νο­νταν και τα νέα τεχνο­λο­γι­κά επι­τεύγ­μα­τα δια­δέ­χο­νταν το ένα το άλλο, αυτή η εσω­τε­ρι­κή ανά­γκη του ανθρώ­που να κατα­νο­ή­σει το κόσμο και τα φυσι­κά φαι­νό­με­να μας οδή­γη­σε σε μια σει­ρά από επα­να­στα­τι­κές ανα­κα­λύ­ψεις. Ξεκι­νώ­ντας με τη μεγά­λη συνει­σφο­ρά του Κοπέρ­νι­κου, του Κέπλερ, του Γαλι­λαί­ου και του Νεύ­τω­να, κορυ­φώ­θη­κε στο πρώ­το τέταρ­το του 20ου αιώ­να με την θεμε­λί­ω­ση της κβα­ντι­κής φυσι­κής και των θεω­ριών της σχε­τι­κό­τη­τας, που απο­τε­λούν και τα θεμέ­λια της σύγ­χρο­νης επι­στή­μης. Παράλ­λη­λα, οι μεγά­λοι θεω­ρη­τι­κοί πρό­δρο­μοι της εξε­ρεύ­νη­σης του Δια­στή­μα­τος θεμε­λί­ω­σαν την επι­στή­μη της πυραυ­λι­κής, δίνο­ντας σάρ­κα και οστά στα όνει­ρα του ανθρώ­που για την εξε­ρεύ­νη­ση άλλων κόσμων.

Και όμως, όταν τελι­κά ο Neil Armstrong και ο Edwin “Buzz” Aldrin έκα­ναν το 1969 το πρώ­το μικρό βήμα τους στην επι­φά­νεια της Σελή­νης, το γιγά­ντιο αυτό άλμα για την ανθρω­πό­τη­τα δεν ήταν τόσο το απο­τέ­λε­σμα αυτού του συναρ­πα­στι­κού ταξι­διού για την απο­κρυ­πτο­γρά­φη­ση των μυστι­κών του Σύμπα­ντος όσο το απο­τέ­λε­σμα του σκλη­ρού και αδυ­σώ­πη­του αντα­γω­νι­σμού μετα­ξύ των δύο υπερ­δυ­νά­με­ων της επο­χής: της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης και των Ηνω­μέ­νων Πολι­τειών της Αμε­ρι­κής. Αυτό ακρι­βώς υπο­στή­ρι­ξε αρκε­τά χρό­νια αργό­τε­ρα και ο Frank Borman, διοι­κη­τής της δια­στη­μι­κής απο­στο­λής Apollo 8, λέγο­ντας ότι «η αντί­λη­ψη ότι το Πρό­γραμ­μα Apollo ήταν ένα μεγά­λο ταξί­δι εξε­ρευ­νή­σε­ων και επι­στη­μο­νι­κών ανα­κα­λύ­ψε­ων είναι τελεί­ως λαν­θα­σμέ­νη, αφού ο κύριος λόγος μας ήταν να κερ­δί­σου­με τους Ρώσους.» Αυτού του είδους οι από­ψεις ήταν ευρέ­ως δια­δε­δο­μέ­νες την επο­χή εκεί­νη, για την πλή­ρη κατα­νό­η­σή τους όμως θα χρεια­στεί να μετα­φερ­θού­με λίγο πίσω στο χρό­νο.

Στα τέλη περί­που του 2ου Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου, τότε που είχαν ήδη αρχί­σει να δια­μορ­φώ­νο­νται οι συν­θή­κες γι’ αυτό που έμελ­λε να μεί­νει γνω­στό στην ιστο­ρία ως Ψυχρός Πόλε­μος, οι Αμε­ρι­κα­νοί και οι Σοβιε­τι­κοί είχαν επι­δο­θεί σε έναν άνευ προη­γου­μέ­νου αγώ­να δρό­μου προ­κει­μέ­νου να αρπά­ξουν ο ένας από τα χέρια του άλλου τη γερ­μα­νι­κή τεχνο­λο­γία και τους Γερ­μα­νούς επι­στή­μο­νες που συνέ­βα­λαν τόσο πολύ στη κατα­σκευή της γερ­μα­νι­κής πολε­μι­κής μηχα­νής και κυρί­ως εκεί­νους που είχαν συνει­σφέ­ρει στο γερ­μα­νι­κό πυραυ­λι­κό πρό­γραμ­μα στο Peenemünde. Όπως απο­δεί­χτη­κε 25 περί­που χρό­νια αργό­τε­ρα, περισ­σό­τε­ρο ωφε­λη­μέ­νοι βγή­καν οι Αμε­ρι­κα­νοί αφού, με την «Επι­χεί­ρη­ση Συν­δε­τή­ρας» κατά­φε­ραν να μετα­φέ­ρουν από τη Γερ­μα­νία στις ΗΠΑ έναν μεγά­λο αριθ­μό επι­στη­μό­νων, πολ­λοί από τους οποί­ους ήσαν ενερ­γά μέλη του Γερ­μα­νι­κού Ναζι­στι­κού Κόμ­μα­τος, περι­λαμ­βα­νο­μέ­νου και του Wernher von Braun (1912−1977), του επι­στή­μο­να που σχε­δί­α­σε τους πυραύ­λους Saturn V, οι οποί­οι έστει­λαν τους πρώ­τους αστρο­ναύ­τες στη Σελή­νη.

Καθώς οι σφαί­ρες επιρ­ρο­ής της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης και των Ηνω­μέ­νων Πολι­τειών της Αμε­ρι­κής δια­μορ­φώ­νο­νταν με την ίδρυ­ση του NATO και λίγο αργό­τε­ρα του Συμ­φώ­νου της Βαρ­σο­βί­ας, η ιδε­ο­λο­γι­κή, τεχνο­λο­γι­κή και πολι­τι­στι­κή δια­μά­χη των δύο πόλων οδή­γη­σε σε έναν πολύ­χρο­νο αντα­γω­νι­σμό για την επι­βε­βαί­ω­ση των πολι­τι­κών τους θέσε­ων και την υπε­ρί­σχυ­ση των στρα­τη­γι­κών τους στό­χων. Ανα­πό­σπα­στο τμή­μα σε αυτή τη δια­μά­χη απο­τέ­λε­σε η επι­στη­μο­νι­κή και τεχνο­λο­γι­κή διελ­κυ­στίν­δα μετα­ξύ των δύο υπερ­δυ­νά­με­ων, η οποία παράλ­λη­λα με την κούρ­σα των εξο­πλι­σμών οδή­γη­σε ανα­πό­φευ­κτα και στην κούρ­σα για την κατά­κτη­ση του Δια­στή­μα­τος.

Είναι γεγο­νός ότι ο Ψυχρός Πόλε­μος μετα­ξύ Δυτι­κών και Ανα­το­λι­κών οδή­γη­σε σε σημα­ντι­κές επι­στη­μο­νι­κές ανα­κα­λύ­ψεις και τεχνο­λο­γι­κές και­νο­το­μί­ες. Αυτές όμως δεν ήταν τόσο απόρ­ροια της δια­χρο­νι­κής επι­θυ­μί­ας να κατα­νοη­θεί ο κόσμος και τα φυσι­κά φαι­νό­με­να ούτε φυσι­κά η διεύ­ρυν­ση των ορί­ων της γνώ­σης μας γι’ αυτό που έχει επι­κρα­τή­σει να ονο­μά­ζε­ται «κοι­νό καλό», όσο η επι­βε­βαί­ω­ση της ιδε­ο­λο­γι­κής, επι­στη­μο­νι­κής και πολι­τι­στι­κής υπε­ρο­χής του κάθε πόλου. Έτσι, οι δια­στη­μι­κές πρω­τιές που αφο­ρού­σαν στην εξε­ρεύ­νη­ση του Δια­στή­μα­τος, όπως για παρά­δειγ­μα η κατα­σκευή και η τοπο­θέ­τη­ση σε τρο­χιά τεχνη­τών δορυ­φό­ρων, η απο­στο­λή ανθρώ­πων στο Διά­στη­μα και η προσ­σε­λή­νω­ση αστρο­ναυ­τών στην Σελή­νη απο­τέ­λε­σαν μέσα σε αυτό το ψυχρο­πο­λε­μι­κό κλί­μα της επο­χής κεφα­λαιώ­δεις στό­χους προς επί­τευ­ξη.

Το πρώ­το δια­στη­μι­κό ρεκόρ, που σημα­το­δό­τη­σε και επί­ση­μα πλέ­ον την έναρ­ξη του αμε­ρι­κα­νο­σο­βιε­τι­κού αντα­γω­νι­σμού για την κατά­κτη­ση του Δια­στή­μα­τος, καταρ­ρί­φθη­κε από τη Σοβιε­τι­κή Ένω­ση στις 4 Οκτω­βρί­ου 1957 με την εκτό­ξευ­ση του Sputnik 1, του πρώ­του τεχνη­τού δορυ­φό­ρου που τέθη­κε σε τρο­χιά γύρω από τη Γη. Αυτή η εντυ­πω­σια­κή για την επο­χή της επι­τυ­χία του Sputnik 1 ισο­δυ­να­μού­σε για πολ­λούς Αμε­ρι­κα­νούς με ένα δια­στη­μι­κό Pearl Harbor. Πολύ περισ­σό­τε­ρο δε που, δύο μήνες αργό­τε­ρα, την ακο­λού­θη­σε η εξί­σου εντυ­πω­σια­κή απο­τυ­χία του αμε­ρι­κα­νι­κού Vanguard TV3, η οποία μάλι­στα μετα­δό­θη­κε ζωντα­νά από τη τηλε­ό­ρα­ση. Ήταν η 6η Δεκεμ­βρί­ου 1957, όταν δύο μόλις δευ­τε­ρό­λε­πτα μετά την εκτό­ξευ­σή του και έχο­ντας ανυ­ψω­θεί ένα μόλις μέτρο πάνω από την επι­φά­νεια της Γης, ο Vanguard έχα­σε την ανυ­ψω­τι­κή του ώθη­ση και έπε­σε πίσω στην πλατ­φόρ­μα εκτό­ξευ­σης όπου και ανα­τι­νά­χτη­κε, επι­τεί­νο­ντας το αίσθη­μα απο­τυ­χί­ας των Αμε­ρι­κα­νών κατα­με­σής του Ψυχρού Πολέ­μου.

Το Αμε­ρι­κα­νι­κό Κογκρέ­σο, θορυ­βη­μέ­νο από αυτό που θεω­ρού­σε ως απει­λή για την ασφά­λεια και την τεχνο­λο­γι­κή υπε­ρο­χή των Ηνω­μέ­νων Πολι­τειών της Αμε­ρι­κής, προ­έ­τρε­ψε την κυβέρ­νη­ση σε άμε­ση αντί­δρα­ση. Ο λόγος ήταν προ­φα­νής και αιτιο­λο­γή­θη­κε από τον von Braun με τα εξής λόγια: «… ο έλεγ­χος του Δια­στή­μα­τος που περι­βάλ­λει τη Γη δε δια­φέ­ρει και πολύ από τον τρό­πο με τον οποίο οι Μεγά­λες Ναυ­τι­κές δυνά­μεις μετα­ξύ του 16ου και 18ου αιώ­να αντι­με­τώ­πι­ζαν τον έλεγ­χο των θαλασσών…(αφού) εάν θέλου­με να ελέγ­χου­με αυτό τον πλα­νή­τη θα πρέ­πει να ελέγ­χου­με και το Διά­στη­μα γύρω του.»

Η απαρ­χή των επι­στη­μών, η προ­σπά­θεια δηλα­δή να ερμη­νευ­τεί αυτός ο «εξαί­σιος νέος κόσμος» με ορθο­λο­γι­κό τρό­πο, απαλ­λαγ­μέ­νο από θρη­σκευ­τι­κές δοξα­σί­ες και ανα­γω­γή σε υπερ­φυ­σι­κά φαι­νό­με­να, απο­τυ­πώ­θη­κε για πρώ­τη φορά στην ιστο­ρία με την εμφά­νι­ση των φυσι­κών φιλο­σό­φων της Ιωνί­ας.

H εσω­τε­ρι­κή ανά­γκη του ανθρώ­που να κατα­νο­ή­σει το κόσμο και τα φυσι­κά φαι­νό­με­να μας οδή­γη­σε σε μια σει­ρά από επα­να­στα­τι­κές ανα­κα­λύ­ψεις που ξεκί­νη­σαν με τη μεγά­λη συνει­σφο­ρά του Κοπέρ­νι­κου, του Κέπλερ, του Γαλι­λαί­ου και του Νεύ­τω­να.

Ο Frank Borman, διοι­κη­τής της δια­στη­μι­κής απο­στο­λής Apollo 8, ανέ­φε­ρε ότι «η αντί­λη­ψη ότι το Πρό­γραμ­μα Apollo ήταν ένα μεγά­λο ταξί­δι εξε­ρευ­νή­σε­ων και επι­στη­μο­νι­κών ανα­κα­λύ­ψε­ων είναι τελεί­ως λαν­θα­σμέ­νη, αφού ο κύριος λόγος μας ήταν να κερ­δί­σου­με τους Ρώσους.»

Με την «Επι­χεί­ρη­ση Συν­δε­τή­ρας» οι Αμε­ρι­κα­νοί κατά­φε­ραν να μετα­φέ­ρουν από τη Γερ­μα­νία στις ΗΠΑ έναν μεγά­λο αριθ­μό επι­στη­μό­νων, πολ­λοί από τους οποί­ους ήσαν ενερ­γά μέλη του Γερ­μα­νι­κού Ναζι­στι­κού Κόμ­μα­τος, περι­λαμ­βα­νο­μέ­νου και του Wernher von Braun (1912−1977), του επι­στή­μο­να που σχε­δί­α­σε τους πυραύ­λους Saturn V, οι οποί­οι έστει­λαν τους πρώ­τους αστρο­ναύ­τες στη Σελή­νη.

Οι σφαί­ρες επιρ­ρο­ής της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης και των Ηνω­μέ­νων Πολι­τειών της Αμε­ρι­κής οδή­γη­σαν σε έναν πολύ­χρο­νο αντα­γω­νι­σμό για την επι­βε­βαί­ω­ση των πολι­τι­κών τους θέσε­ων και την υπε­ρί­σχυ­ση των στρα­τη­γι­κών τους στό­χων περι­λαμ­βα­νο­μέ­νου και της κούρ­σας για την κατά­κτη­ση του Δια­στή­μα­τος.

Οι δια­στη­μι­κές πρω­τιές που αφο­ρού­σαν στην εξε­ρεύ­νη­ση του Δια­στή­μα­τος, όπως για παρά­δειγ­μα η κατα­σκευή και η τοπο­θέ­τη­ση σε τρο­χιά τεχνη­τών δορυ­φό­ρων, η απο­στο­λή ανθρώ­πων στο Διά­στη­μα και η προσ­σε­λή­νω­ση αστρο­ναυ­τών στην Σελή­νη απο­τέ­λε­σαν μέσα σε αυτό το ψυχρο­πο­λε­μι­κό κλί­μα της επο­χής κεφα­λαιώ­δεις στό­χους προς επί­τευ­ξη.

Στις 6 Δεκεμ­βρί­ου 1957, δύο μόλις δευ­τε­ρό­λε­πτα μετά την εκτό­ξευ­σή του και έχο­ντας ανυ­ψω­θεί ένα μόλις μέτρο πάνω από την επι­φά­νεια της Γης, ο πύραυ­λος Vanguard, που θα μετέ­φε­ρα τον πρώ­το Αμε­ρι­κα­νι­κό δορυ­φό­ρο στο Διά­στη­μα, έχα­σε την ανυ­ψω­τι­κή του ώθη­ση και έπε­σε πίσω στην πλατ­φόρ­μα εκτό­ξευ­σης όπου και ανα­τι­νά­χτη­κε, επι­τεί­νο­ντας το αίσθη­μα απο­τυ­χί­ας των Αμε­ρι­κα­νών κατα­με­σής του Ψυχρού Πολέ­μου.

Ο W. von Braun ανέ­φε­ρε την σπου­δαιό­τη­τα του Δια­στή­μα­τος ως εξής: «… ο έλεγ­χος του Δια­στή­μα­τος που περι­βάλ­λει τη Γη δε δια­φέ­ρει και πολύ από τον τρό­πο με τον οποίο οι Μεγά­λες Ναυ­τι­κές δυνά­μεις μετα­ξύ του 16ου και 18ου αιώ­να αντι­με­τώ­πι­ζαν τον έλεγ­χο των θαλασσών…(αφού) εάν θέλου­με να ελέγ­χου­με αυτό τον πλα­νή­τη θα πρέ­πει να ελέγ­χου­με και το Διά­στη­μα γύρω του.»